Blog o Przemyślu i okolicach

Niewielu Przemyślan wie kim był ksiądz płk Józef Panaś. Mało kto również zdaje sobie sprawę, że to dzięki niemu Przemyśl pozostał polskim miastem. Sylwetkę tego bohatera przybliżono podczas spotkania zatytułowanego „A kiedy kraj ocalę”, które odbyło się w Muzeum Narodowym Ziemi Przemyskiej.

Spotkaniem „A gdy kraj ocalę” zorganizowanym w sali audiowizualnej Muzeum Narodowego Ziemi Przemyskiej przybliżono sylwetkę bohatera wymazanego ze zbiorowej pamięci, zapomnianego ks. Płk Józefa Panasia. O tym, który zorganizował obronę Przemyśla, o tym, który już 28 października 1918r. przejął i opanował przemyskie składy broni na Zasaniu, o tym, który zabezpieczył 4 listopada oba mosty przed przedostaniem się wroga na Zasanie, o tym, który podejmował wiele innych działań mających na celu zapewnienie Wolnego Miasta Przemyśla opowiadał dr Grzegorz Szopa z MNZP, Piotr Boruta przewodniczący podkarpackiego koła Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych oraz Marek Kulpa prezes podkarpackiego Ruchu Narodowego.

Moja styczność z osobą księdza Panasia zaczęła się, gdy będąc członkiem Przemyskiego Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej X D.O.K. miałem się wcielić w jego postać. Zacząłem się wgłębiać w tą postać, wówczas ukazała mi się osoba bohatera, żywiołowa, brawurowa. Poszukując materiałów o nim dotarłem do jego pamiętników. Poruszyła mnie już ich pierwsza strona, gdzie cytuje słowa z „Kordiana”, to już pokazuje jakim był człowiekiem, jego osobowość – mówił Marek Kulpa.

Józef Panaś urodził się w 1887 r. w Odrzykoniu, uczęszczał do przemyskiego gimnazjum, a następnie do Wyższego Seminarium Duchownego. Był m.in. kapelanem Legionu Wschodniego oraz II Brygady Legionów Polskich, proboszczem Wojska Polskiego, działaczem Związku Walki Zbrojnej, publicystą, pamiętnikarzem, społecznikiem. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w polsko – ukraińskich walkach o Przemyśl, był jednym z organizatorów polskich oddziałów ochotniczych, a od 5 listopada 1918 r. dowódcą grupy „San”. Następnie do maja 1919 r. brał udział w walkach o Lwów. W lipcu 1919 r. stał się jednym z głównych inicjatorów powstania Straży Mogił Polskich Bohaterów, która zainicjowała budowę Cmentarza Orląt Lwowskich. 17 maja 1926 r. sprzeciwił się publicznie zamachowi stanu Józefa Piłsudskiego, zrzucając odznaczenia podczas mszy, koncelebrowanej w intencji ofiar w Katedrze Polowej Wojska Polskiego w Warszawie. W dniu 18 sierpnia 1926 r. został zwolniony ze stanowiska i pozostawiony w dyspozycji Kurii Biskupiej Wojska Polskiego. 30 września 1927 r. przeniesiono go w stan spoczynku, wówczas zamieszkał we Lwowie.

Ksiądz Józef Panaś należał do najbliższych współpracowników Wincentego Witosa. Uznawany był za radykalnego działacza ludowego, opowiadał się za modelem państwa egalitarnego, opartego na fundamencie prawa. Na początku kwietnia 1940 r. został aresztowany przez NKWD we Lwowie. Był torturowany, a następnie najprawdopodobniej 4 kwietnia 1940 r. zamordowany podczas śledztwa, we lwowskiej siedzibie NKWD przy ul. Pełczyńskiej.

Odznaczony został : Krzyżem Zasługi dla Duchownych Wojskowych II klasy na biało-czerwonej wstędze, Gwiazdą Przemyśla, Krzyżem Obrony Lwowa, dwukrotnie Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, czterokrotnie Krzyżem Walecznych.

Pamięć zbiorowa jest bardzo ważna, tymczasem w pamięci zbiorowej Przemyśla księdza Panasia nie ma. Przyjdzie taki czas, że zorganizujemy szerzej spotkanie poświęcone postaci księdza Józefa, bo bez niego w 1918 r. nie byłoby polskiego Przemyśla, a zaraz po nim nie byłoby polskiego Lwowa – dodaje M.Kulpa.

Organizatorzy spotkania:
Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Przemyślu
Związek Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych Podkarpackie
Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej