Ponad 100 lat działalności Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Przemyślu. Czym się zajmuje dziś?

23 lipca 2015

Towarzystwo Przyjaciół Nauk funkcjonuje na mapie intelektualnej Przemyśla od ponad wieku, jednak nie dla wszystkich mieszkańców miasta jest to instytucja znana i rozpoznawalna. Dlatego też chcemy przybliżyć naszym Czytelnikom jej działalność.

TPN powstało w roku 1909 z inicjatywy braci Osińskich – Kazimierza Marii i Tadeusza. Założyciele za nadrzędny cel statutowy uznali „stworzenie polskiego ogniska naukowego, poznawanie i budzenie poszanowania dla dziejowej przeszłości i pamiątek, tak miasta Przemyśla i okolicy, jako też narodu polskiego”. Myśl twórców sięgała do wzorców krakowskich, gdzie funkcjonowała Akademia Umiejętności z biblioteką, pracowniami oraz własnym czasopismem. Wprawdzie te ambitne plany nie miały szans na pełną realizację w ośrodku nieakademickim, jakim był ówczesny Przemyśl, jednak zorganizowano sporą bibliotekę, odbywały się odczyty i większe imprezy naukowe, a z czasem ze środowiska TPN wyrastały takie instytucje jak Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, Archiwum Państwowe, a poniekąd również bolestraszyckie Arboretum.

Obecnie TPN nadal jest stowarzyszeniem o charakterze naukowym, skupiającym ok 330 członków. Jego celem jest prowadzenie prac naukowo-badawczych oraz popularyzowanie osiągnięć wszelkich dziedzin wiedzy. Działalność Towarzystwa prowadzona jest w oparciu o 2 profesjonalne agendy: Bibliotekę Naukową i Wydawnictwo oraz działające społecznie Sekcje Naukowe. Siedziba TPN mieści się przy ul. Kościuszki 7. Biblioteka posiada bogaty, różnorodny i unikatowy księgozbiór przekraczający 60 tyś. woluminów. Obejmuje on wiele dyscyplin wiedzy z przewagą humanistyki, filozofii, nauk społecznych i przyrodniczych. Szczególne miejsce w księgozbiorze zajmują publikacje związane z Przemyślem i regionem, chętnie wykorzystywane zarówno przez profesjonalnych badaczy, jak i społeczność miasta. Aby korzystać ze zbiorów Biblioteki trzeba być członkiem Towarzystwa, a może nim zostać praktycznie każdy, wystarczy posiadać wyższe wykształcenie, oraz złożyć stosowną deklarację. Każdy natomiast bez ograniczeń może korzystać z prowadzonej przez TPN Czytelni.

Nakładem Wydawnictwa TPN ukazało się kilkaset opracowań naukowych i popularno-naukowych z zakresu humanistyki (archeologia, historia, historia wojskowości, historia sztuki, historia języka, literaturoznawstwo), nauk przyrodniczych i rolnych, medycyny i nauk społecznych. Od 1912 r. Towarzystwo wydaje własne czasopismo pt.”Rocznik Przemyski”. Obecnie ze względu na znaczną objętość „Rocznik” ukazuje się w zeszytach tematycznych: „Historia Wojskowości” „Historia”, „Literatura i Język”, „Nauki Przyrodnicze”. Warto podkreślić, że „Rocznik Przemyski” jest najstarszym w regionie periodykiem naukowym.

Corocznie TPN organizuje lub współorganizuje ok 25-30 imprez popularyzujących naukę w formie konferencji naukowych, sesji okolicznościowych, odczytów, prelekcji, dyskusji, wykładów otwartych, promocji publikacji naukowych, warsztatów dla studentów i młodzieży szkolnej, objazdów naukowych, konkursów tematycznych. Niektóre z nich cieszą się tak dużym zainteresowaniem, że muszą być powtarzane. Tak było kilka miesięcy temu z prezentacją fotoreportażu M. Nyczka, M. Pawlika i A. Uklei pt. „Wędrówki na najwyższe szczyty Marmaroskich Karpat”. Wstęp na wszystkie imprezy TPN jest oczywiście wolny, a szczegółowe informacje na ich temat można znaleźć na stronie internetowej Towarzystwa oraz Facebook’u.

Warto podkreślić, że TPN nie jest środowiskiem zamkniętym, ograniczonym do kręgu osób zajmujących się zawodowo nauką. Stara się otwierać zwłaszcza na młodych badaczy, w tym uczniów szkół średnich i studentów, którzy chcą upowszechniać wyniki swoich badań w formie publikacji, czy popularyzować wiedzę podczas prezentacji, prelekcji lub wykładów mówi prezes Towarzystwa dr Grzegorz Klebowicz.

Anna Fortuna